Nowe obowiązki dla gastronomii w związku z Dyrektywą SUP
Produkty jednorazowego użytku
„Tworzywa sztuczne stanowią 80–85% odpadów w środowisku morskim w Unii, przy czym artykuły jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych stanowią 50%, a przedmioty związane z połowami 27% całości odpadów w środowisku morskim”.
Powyższe zdanie pochodzi z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. W związku z tym dokumentem kraje członkowskie musiały wprowadzić zmiany, o których będzie poniższy wpis – ukierunkowany na zmiany dotyczące branży gastronomicznej. Potoczna nazwa tego dokumentu, która pojawia się w mediach to „dyrektywa SUP” co jest skrótem od Single Use Plastic – jak sama nazwa wskazuje dyrektywa SUP dotyczy produktów jednorazowego użytku, ale takich, które są najczęściej znajdowane na plażach w UE.
„Według szacunków produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objęte środkami niniejszej dyrektywy stanowią około 86% produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych znajdowanych na plażach w Unii.”
Produkty jednorazowego użytku są dużym problemem, bo po pierwsze bardzo szybko stają się odpadem (w końcu przeznaczone są do użycia tylko 1 raz), a po drugie rzadko są poddawane recyklingowi. Obecnie dążymy do korzystania z bardziej zrównoważonych materiałów, promujemy systemy ponownego użycia zamiast produktów jednorazowych – wszystko to dąży do jak największego zapobiegania powstawaniu odpadów. Ponadto odpady w środowisku morskim automatycznie stają się odpadem transgraniczny i problemem globalnym.
Gastronomia a produkty na wynos
Prowadzący restauracje, bary, mniejsze punkty gastronomiczne, stacje benzynowe czy nawet cateringi pudełkowe już teraz muszą realizować obowiązki w związku z „wprowadzaniem do obrotu produktu w opakowaniu” czyli mówiąc prościej sprzedażą obiadów/pizzy/zup/kawy w opakowaniu na wynos: prowadzą ewidencję wydanych opakowań, składają coroczne sprawozdania (więcej o sprawozdaniu: tutaj), ponoszą opłatę produktową. Wynika to z zapisów ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, w której pewnie intuicyjnie ostatnio wprowadzonych zmian byśmy szukali. Aczkolwiek teraz główne, największe zmiany zostały wprowadzone do ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Dlaczego?
Zostało wprowadzone nowe pojęcie/definicja: produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Spójrzmy na definicję z ustawy:
„rozumie się przez to produkt, który jest w całości lub części wykonany z tworzyw sztucznych i który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu, tak aby osiągnąć w ramach jego cyklu życia wielokrotne użycie przez zwrócenie go w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony”
Tym samym nie mówimy już tylko o opakowaniach, ale również o takich produktach jak sztućce bądź mieszadełka do kawy z tworzywa sztucznego.
Zgodnie z definicją, zmiany które pokrótce opiszę dotyczą produktu jednorazowego użytku, nie wielokrotnego! Tym samym lunchboxy z tworzywa sztucznego, które nosimy do pracy, w które pakujemy dzieciom drugie śniadanie do szkoły i codziennie je myjemy i wykorzystujemy ponownie nie podlegają pod te nowe regulacje.
Co się zmienia:
1) Od 1 stycznia 2024: wprowadzenie opłaty uiszczanej przez „użytkownika końcowego”, czyli klienta, który kupuje u nas posiłek/kawę na wynos (zgodnie z definicją z ustawy „użytkownik końcowy” to ktoś, kto kupuje do wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży).
Art. 3b ust. 1. Przedsiębiorca prowadzący (…) jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 6 do ustawy będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach, zwanej dalej "opłatą".
W załączniku nr 6 wymienione są:
1) kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
2) pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
- w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.
Warto zwrócić uwagę, że będzie to dotyczyło:
- opakowań w całości z tworzyw sztucznych,
- opakowań z dodatkiem tworzywa sztucznego – przykład: pojemniki na wynos, które wyglądają w całości na „papierowe” na zupę/gulasz lub kubki na kawę, które są również powlekane folią z polietylenu, aby nie przeciekały.
Skąd będzie wiadomo jaką doliczyć opłatę?
Stawka opłaty będzie opublikowana w rozporządzeniu. Obecnie w jego projekcie wskazane jest 20 gr opłaty za kubki i 25 gr za pojemniki na żywność. Maksymalnie opłata za opakowanie może wynosić 1 zł.
Co ważne: kwota pobrana od klienta będzie do zapłaty marszałkowi województwa do 15 marca kolejnego roku – zastosowano podobne rozwiązanie jak przy opłatach za reklamówki foliowe, ale tutaj będzie rozliczanie roczne, a nie kwartalne. Może to być wyzwanie dla sezonowych punktów gastronomicznych, które będą musiały zarezerwować sobie środki do przyszłego roku na przekazanie zebranych opłat.
2) już obowiązuje od 24 maja 2023: prowadzenie ewidencji
Art. 3h ustawy o opłacie produktowej wskazuje, że przedsiębiorcy mają obowiązek prowadzenia ewidencji papierowej bądź elektronicznej, zarówno kupionych jak i wydanych klientom (czyli użytkownikom końcowym) opakowań wskazanych w załączniku 6 (czyli zarówno kubków jak i pojemników na żywność). Jeżeli prowadzisz kilka punktów gastronomicznych, to ewidencja musi być prowadzona oddzielnie dla każdego z nich. Istnieje również obowiązek zachowania przez 5 lat prowadzonej ewidencji.
Prowadzenie ewidencji na bieżąco jest bardzo istotne, bo już za 2023 będzie trzeba złożyć pierwsze sprawozdanie (do 15 marca 2024), które będzie składane właśnie na podstawie tej ewidencji, którą prowadzimy przez cały rok. Pierwsze sprawozdanie będzie bez podawania pobranych opłat, bo opłaty będą obowiązywały dopiero 1 stycznia 2024.
3) już obowiązuje od 24 maja 2023: zakaz wprowadzania do obrotu produktów jednorazowego użytku wykonanych z tworzywa sztucznego; poniżej produkty dotyczące branży gastronomicznej:
- sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki);
- talerze;
- słomki, z wyjątkiem słomek przeznaczonych do celów medycznych zgodnie z definicją
- mieszadełka do napojów;
- pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego, tj. pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
- w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność;
- pojemniki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego;
- kubki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego.
Co ważne: nie dotyczy to pojemników z żywnością, która jeszcze przed spożyciem musi być podgrzana/gotowana, np. mrożone pierogi (nie da się ich zjeść bezpośrednio z pojemnika bez obróbki). Ponadto zakaz dotyczy polistyrenu ekspandowanego (charakterystyczne białe pudełka), a nie polistyrenu ekstrudowanego. Istnieje przepis przejściowy, który dopuszcza wykorzystanie stanów magazynowych dla produktów, które zostały zakupione do naszej gastronomii przed dniem wejścia w życie tego przepisu.
4) już obowiązuje od 24 maja 2023: oznakowanie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych przed przedsiębiorców wprowadzających je do obrotu
W branży gastronomicznej dotyczy to kubków na napoje, nawet takich przezroczystych z PETu. Oznakowanie musi być w formie infografiki z żółwikiem i napisem „produkt zawiera plastik”. Ten obowiązek nie dotyczy tylko gastronomii, już od jakiegoś czasu jak pójdziemy na zakupy do popularnych sieci spożywczych to widzimy takie oznakowania na chusteczkach nawilżanych (do higieny osobistej oraz do sprzątania).
5) od 1 lipca 2024: obowiązek zapewnienia opakowań alternatywnych
Oferując w swoim punkcie gastronomicznym pojemnik na żywność zawierający tworzywo sztuczne trzeba będzie dać klientowi alternatywę w postaci opakowania np. papierowego (sytuacja podobna do reklamówek z tworzywa – kiedy tylko takie można było otrzymać w sklepie, potem do wyboru doszły też torby papierowe).
6) od 24 maja 2023 czas 3 miesięcy na wpis do BDO
Przedsiębiorcy zobowiązani do pobierania opłat od użytkownika końcowego (omówione w punkcie 1) oraz zobowiązani do zapewnienia opakowań alternatywnych (omówione w punkcie 5) muszą uzyskać wpis do BDO w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (czyli od 24 maja 2023).
Powyższe ogólnie omówione zmiany dotyczą wielu punktów gastronomicznych i będą sporym wyzwaniem dla branży. Tym samym lepiej nie czekać na koniec roku: warto już teraz dobrze zorganizować prowadzenie ewidencji opakowań (ułatwi to przygotowanie sprawozdania), przygotować się do pobierania opłat za opakowania od klientów i wejść ze spokojem w 2024 rok.